Popularne nazwy
- Azjatycki gekon domowy
- Gekon cziczak
- Hemidactylus frenatus
Charakterystyka i wygląd
Gekon cziczak (Hemidactylus frenatus) to mały, lecz wyjątkowo zwinny i adaptacyjny gatunek gekona. Jego głowa jest spłaszczona, lekko wydłużona z charakterystycznymi złocistymi oczami i pionową źrenicą, co jest znakiem aktywności nocnej. Ogon, stanowiący około połowy całkowitej długości ciała, jest pokryty drobnymi wyrostkami. Kończyny są dobrze rozwinięte, z wyraźnym mechanizmem czepnym na palcach, pozwalającym na wspinaczkę po pionowych powierzchniach. Ubarwienie gekona jest zmienne – od beżowego po różowe, z możliwymi jasnymi lub ciemnymi plamkami i paskami. Dorasta do około 14 cm długości.
Występowanie naturalne i środowisko życia
Gekon cziczak, znany również jako azjatycki gekon domowy, jest gatunkiem kosmopolitycznym, pierwotnie szeroko rozpowszechnionym w południowo-wschodniej Azji oraz na wielu archipelagach, takich jak Andamany, Nikobary, Subkontynent Indyjski, Malediwy, Półwysep Indochiński, Południowe Chiny, Tajwan, Japonia, Filipiny, Archipelag Sulu, Archipelag Indo-Australijski, Nowa Gwinea, a także w Australii, Meksyku, Madagaskarze, Mauritiusie i RPA. Jego globalny zasięg wynika z przypadkowego transportu na statkach, gdzie gekony te często wkradały się jako pasażerowie na gapę.
W swoim pierwotnym środowisku azjatyckie gekony domowe zasiedlały głównie lasy, żyjąc na drzewach. Ich obecność rozszerzyła się na inne kontynenty i różnorodne środowiska, od tropikalnych lasów po obszary zurbanizowane. Gekony te doskonale adaptują się do życia na murach budynków i innych konstrukcjach, co świadczy o ich wyjątkowej zdolności adaptacyjnej i elastyczności w wyborze siedliska.
Terrarium
Terrarium dla gekona cziczaka (Hemidactylus frenatus) powinno być przestronne i dobrze wyposażone, aby zapewnić odpowiednie warunki dla tych gadów. Dla pary gekonów minimalne wymiary wynoszą 50x30x50 cm. Jest to wystarczające, aby zapewnić im przestrzeń do wspinaczki, eksploracji oraz wygodnych kryjówek. Ważne jest, aby unikać umieszczania w terrarium dwóch samców, gdyż gekony cziczak są gatunkiem terytorialnym, a obecność dwóch samców może prowadzić do walk i potencjalnie tragicznych konsekwencji.
W terrarium należy zainstalować elementy takie jak ścianki wspinaczkowe, wykonane np. z zaprawy klejowej, kamieni, wyrzeźbionego styropianu pokrytego zabarwioną zaprawą, lub po prostu z korka. Takie ścianki powinny być nierówne i zawierać szczeliny, służące jako kryjówki. Dodatkowo, terrarium należy wzbogacić o prawdziwe lub sztuczne rośliny, korzenie, gałęzie i pnącza. Jako dodatkowe kryjówki mogą służyć łupiny kokosa lub inne dekoracyjne elementy dostępne w sklepach zoologicznych.
W terrarium powinna znaleźć się również miseczka z wodą, którą należy regularnie wymieniać. Niektóre gekony mogą pić bezpośrednio z miseczki, podczas gdy inne preferują spijanie kropli wody powstałych podczas zraszania terrarium. Jako podłoże zalecane jest stosowanie włókna kokosowego lub chipsów kokosowych, które są dobrymi trzymaczami wilgoci i nie pleśnieją. Terrarium zaleca się zraszać raz dziennie, a jego wnętrze powinno być obsadzone roślinami, co stworzy dodatkowe kryjówki i zapewni lepsze warunki dla gekonów.
Temperatura
Odpowiednia temperatura dla gekonów cziczak w ciągu dnia powinna wynosić 24-28°C, pod promiennikiem może wzrosnąć nieco ponad 30°C. Nocą zalecany jest spadek temperatury do około 20°C.
Oświetlenie
Cykl oświetleniowy w terrarium powinien trwać 12 godzin i być dostosowywany w zależności od pory roku: 9-10 godzin w miesiącach zimowych, 12 godzin wiosną i do 14 godzin latem.
Chociaż gekony cziczak nie wymagają intensywnego naświetlania UVB, delikatne naświetlanie niską dawką promieniowania UVB może wspomagać wzrost roślin w terrarium. Wystarczająca będzie lampa wytwarzająca 2% UVB.
Wilgotność
Idealna wilgotność w terrarium dla gekonów cziczak powinna być utrzymywana na poziomie około 60-75%. Regularne zraszanie terrarium, najlepiej trzy razy dziennie, jest kluczowe dla utrzymania odpowiedniej wilgotności zarówno dla gekonów, jak i dla roślinności.
Czyszczenie
Żywienie i suplementacja
Gekon cziczak (Hemidactylus frenatus) jest owadożernym gatunkiem i preferuje różnorodną dietę składającą się głównie z owadów. W ich naturalnym środowisku żywieniowym dominują różne rodzaje owadów, takie jak karaluchy, termitów, niektóre pszczoły i osy, motyle, muchy, pająki oraz kilka grup chrząszczy. Są one biegłe w polowaniu dzięki swojej zwinności i doskonałemu wzrokowi, co umożliwia im łapanie ofiar w locie lub na powierzchniach.
W warunkach hodowlanych gekon cziczak może być karmiony różnymi rodzajami owadów, w tym świerszczami, woskwilami, małymi mącznikami i muszkami owocowymi. Istotne jest, aby przed podaniem owadów gekonowi „nafaszerować” je pożytecznymi składnikami odżywczymi, co zwiększa wartość odżywczą pokarmu dla gada.
W hodowli domowej ważne jest zapewnienie odpowiedniego środowiska dla gekonów, w tym terrarium z czystym podłożem, źródłem ciepła, miejscem do ukrycia się, które pozwala regulować temperaturę ciała, oraz systemem nawilżaczy i roślin zapewniającym odpowiednią wilgotność. Suplementacja diety gekonów cziczak może obejmować dodatki witaminowe i mineralne, szczególnie wapń i witaminę D3, co jest ważne w zapobieganiu chorobom kostnym i zapewnia ogólną dobroć zdrowotną tych gatunków.
Choroby i problemy zdrowotne
Gekon cziczak (Hemidactylus frenatus) może napotkać różne, typowe dla gekonów problemy zdrowotne. Problemy z linieniem – niektóre gekony mogą mieć trudności z tym procesem, co może prowadzić do uszkodzeń uciskowych. Choroba metaboliczna kości (MBD), spowodowana niedoborem wapnia i witaminy D3, prowadzi do utraty gęstości kości i deformacji. Gekony mogą również nosić niski poziom pasożytów, które stają się problematyczne, gdy system odpornościowy gada zostaje osłabiony przez stres lub chorobę. Stres może być spowodowany przez zmiany środowiska, przeludnienie, lub nieodpowiednią opiekę, osłabiając układ odpornościowy i prowadząc do innych problemów zdrowotnych. Gekony mogą doznać ran w wyniku interakcji z innymi gekonami lub przez kontakt z niebezpiecznymi przedmiotami w terrarium, wymagających czasami interwencji weterynaryjnej. Odpowiednia opieka, w tym właściwe warunki środowiskowe i dieta, jest kluczowa dla zapobiegania tym problemom zdrowotnym u gekonów cziczak.
Rozmnażanie
Rozmnażanie gekonów cziczak (Hemidactylus frenatus) może być skutecznie przeprowadzone w warunkach hodowlanych poprzez stworzenie tzw. haremu, składającego się z jednego samca i kilku samic. Ponieważ gekony te rozmnażają się przez cały rok, zapewnienie samcowi kilku samic jest korzystne, gdyż pozwala rozłożyć jego uwagę na cały harem, zmniejszając ciągłe nękanie pojedynczej samicy.
W okresie ciąży i składania jaj, samice gekonów cziczak powinny otrzymywać zwiększoną dawkę wapnia, co jest kluczowe dla prawidłowej struktury skorupki jaja. Po kopulacji, samica składa do dwóch jaj, które mogą być składane w miesięcznych odstępach. Aby wyhodować młode gekony, jaja należy umieścić w inkubatorze utrzymującym temperaturę około 28 stopni Celsjusza. Młode gekony powinny się wykluć po około 50 do 60 dniach.
Po wykluciu, młode gekony, mierzące około 5-6 cm długości, powinny być przeniesione do oddzielnego terrarium. W celu ułatwienia utrzymania higieny i kontroli nad młodymi, zaleca się używanie prostych faunaboxów. Młode gekony należy karmić codziennie bardzo małymi świerszczami, pamiętając o zapewnieniu im zwiększonej ilości wapnia i witamin, co jest istotne dla ich prawidłowego rozwoju.
Zachowanie
Zachowanie gekonów cziczak charakteryzuje się kilkoma kluczowymi cechami. Są to gady nocne, które ukrywają się w ciągu dnia i poszukują owadów w nocy. Często można je zobaczyć, jak wspina się na ściany domów i innych budynków w poszukiwaniu owadów przyciąganych przez światła. Gekony te są gatunkiem tropikalnym i dobrze radzą sobie w ciepłych, wilgotnych obszarach, zarówno w środowiskach miejskich, jak i na gnijącym drewnie. Są to zwierzęta bardzo przystosowawcze, które mogą polować na owady i pająki, wypierając inne mniej odporne lub mniej agresywne gatunki gekonów.
Samce gekonów cziczak mogą być bardziej terytorialne niż inne, co wiąże się z większymi i bardziej wyróżniającymi się głowami. To zwiększenie rozmiaru głowy ma swoją cenę w postaci gorszej wydajności w szybkości ucieczki, co sugeruje, że ewolucyjne naciski priorytetyzują zdolność samców do gryzienia nad ich zdolnością do szybkiego ucieczki. Gekony te mogą również wywoływać „reakcję unikania” u innych gatunków gekonów, co pozwala im na większy dostęp do obszarów żerowania i terytoriów, czyniąc je skutecznymi gatunkami inwazyjnymi.
Gekony cziczak termoregulują się w ciągu dnia i polują w nocy. Ma to bliską zależność pomiędzy poziomami aktywności a temperaturą powietrza, co wpływa na ich rytm dobowy, z największą aktywnością tuż po zachodzie słońca i stopniowym zmniejszaniem się aktywności do świtu. Różnice w cyklu dobowym zależą od czynników środowiskowych, takich jak interakcje z ludźmi i cechy strukturalne.
Dymorfizm płciowy
Gekon cziczak wykazuje pewne cechy dymorfizmu płciowego, czyli różnic w wyglądzie związanych z płcią. Samce tego gatunku mogą być zazwyczaj rozpoznane przez obecność serii porów zwanych porami udowymi, które znajdują się tuż nad kloaką. Posiadają one również parę wypukłości hemipenalnych przy kloace. Z kolei samice gekonów cziczak nie mają ani porów udowych, ani wypukłości hemipenalnych.
Różnice w rozmiarach między płciami również są zauważalne w tym gatunku. Samce gekonów cziczak mają tendencję do bycia większymi niż samice, osiągając długość od 75 do 150 mm. Zazwyczaj są one szare lub jasnobrązowe do beżowych w kolorze z zielonkawym połyskiem i białym spodem. Warto również zauważyć, że gekony te mają pionowe źrenice i są wrażliwe na ciemność, co jest przystosowaniem do ich nocnego trybu życia.
Struktura gonad gekonów cziczak jest podobna do innych członków rodziny gekonów. Możliwe jest zróżnicowanie płci u większych osobników tego gatunku, zwykle u tych, które są większe niż 40 mm. U samic gekonów cziczak występuje maksymalnie dwa jaja w każdym cyklu, z każdego z pojedynczych jajowodów.
Ciekawostki
Podobnie jak wiele innych gatunków gekonów, gekon cziczak ma zdolność do zrzucania ogona, gdy jest przestraszony. Ich dźwięki, często interpretowane jako „gecko, gecko” lub „tchak tchak tchak”, posłużyły do nadania im lokalnych nazw w różnych regionach Azji, na przykład „cicak” w Malezji, „butiki” na Filipinach, czy „jing-jok” w Tajlandii.
W Południowo-Wschodniej Azji gekony są uważane za przynoszące dobre wróżby. Na Filipinach, odgłosy gekonów mogą wskazywać na nadchodzącego gościa lub list, podczas gdy w Tajlandii, ich dźwięki, gdy ktoś wychodzi z domu, są uważane za zły znak.
W Indiach wykształcił się skomplikowany system przepowiadania dobrych i złych wróżb na podstawie odgłosów wydawanych przez gekony, ich ruchów oraz rzadkich przypadków, gdy gekony spadają z dachów. Na przykład w niektórych częściach Indii, dźwięk wydawany przez gekona jest uważany za potwierdzenie prawdziwości wypowiedzi, gdyż przypomina wyrażenie „thik thik thik”, co oznacza „poprawny, poprawne, poprawne”.
Materiały źródłowe
- Marjan M., Observation of tail bifurcation in Hemidactylus frenatus, 2018.
- Ota H., Whitaker A.H, Hemidactylus frenatus, 2010.
- Barnett L.K., Understanding range expansion of Asian house geckos (Hemidactylus frenatus) in natural environments, 2017.
