Gekony informacje ogólne

Gekony to bardzo liczna bo obejmująca prawie 700 gatunków rodzina jaszczurek. Najmniejsze z gekonów osiągają około 3 cm a te największe nawet 35 cm (gekon toke). Jednak pamiętajmy, ze inne jaszczurki takie jak legwany czy warany mogą osiągnąć wielkość nawet 2 czy 4 metrów.

Skóra gekonów

Skóra gekonów jest miękka i delikatna. U niektórych gatunków prawie przezroczysta tak że widać prze nią narządy wewnętrzne czy nawet jaja u ciężarnych samic. Ciekawostką jest że u gekonów podobnie jak u kameleonów w skórze mieszczą się również komórki barwnikowe. Barwa gekona uzależniona jest od rodzaju oświetlenia oraz od ich kondycji czy samopoczucia.  

Gekony posiadają skórę pokrytą drobnymi łuskami, które co ciekawe nigdy nie zachodzą na siebie tak jak u większości innych jaszczurek i węży. U niektórych gatunków gekonów łuski te tworzą guzkowate twory nadające skórze chropowaty wygląd. Niektóre gekony posiadają płaskie fałdy rozmieszczone na bokach ciała i na ogonie, które pełnią także funkcje ochronne. Żyjące na konarach drzew gekony z rodziny Ptychozoon to właśnie dzięki takim fałdom mogą idealnie przylegać do kory. To w połączeniu z maskowaniem – ochronną barwą i wzorem na skórze, sprawia, że gekony te są niemal niewidoczne. Te fałdy skórne umożliwiają także tym gekonom wykonywanie długich skoków z gałęzi na gałąź - spełniają rolę skrzydeł u ptaków. Dlatego tez te gekony nazywane są latającymi.

Sposób poruszania się gekonów

Najciekawszą cechą gekonów jest ich sposób poruszania się po płaskich powierzchniach takich jak ściany, sufity czy tez nawet szyby. Jest to też chyba najbardziej charakterystyczna cecha gekonów. Tą umiejętność gekony zawdzięczają bardzo interesującej budowie łap. Łapy gekonów są zaopatrzone w specjalne poduszkowate narządy czepne, które pełnia funkcje tak jakby przylg. Dokładny mechanizm działania tych narządów jest bardzo skomplikowany i jeszcze nie do końca poznany. Ogólnie rzecz biorąc na spodniej części łapy gekonów znajdują się blaszkowate twory przekształconych łuseczek. W bardzo dużym powiększeniu wyglądają jak porozgałęziane mikro haczyki. Podczas stawiana łapy przez gekona tak jakby zakotwiczają go w podłożu. Ten bardzo złożony mechanizm zmusza gekony do bardzo specyficznego sposobu chodzenia. Muszą one odrywać stopę od podłoża zaczynając od końca placów w taki sposób jakby je odwijały na zewnątrz a następnie tak zwinięta stopę unoszą i stawiają w innym miejscu i tak dalej. Tak skomplikowany system może sprawiać wrażenie, ze gekony powinny być bardzo powolne jednak tak nie jest, są one bardzo szybkie i zwinne o czym można się przekonać obserwując polującego gekona czy tez próbując go złapać.   

Ogon gekona

Ochronę przed drapieżnikami zapewnia gekonom szybka ucieczka, kamuflaż – maskowanie za pomocą odpowiedniej barwy i kształtu skóry oraz ogon. Ogon jest najczęściej równy połowie długości ciała i jest owalny. W wypadku silnego stresu wywołanego np. atakiem drapieżnika ogon dzięki bardzo specyficznej budowie kręgów ogonowych może zostać odrzucony. Zjawisko to jest charakterystyczne dla większości jaszczurek i nazywane jest autonomia ogona. Odrzucenie ogona sprawia, że drapieżnik skupią swoja uwagę na szybko poruszającym się ogonie, przypominającego gąsienice i dzięki nieuwadze napastnika gekon może szybko uciec i ocalić życie. Niestety utrata ogona i następnie jego odbudowa osłabia gekona. Rana w miejscu odrzucenia ogona szybko się zabliźnia i następuje jego odrost. Po odrośnięciu ogon ma najczęściej inny kolor niż pierwotny i nigdy nie osiąga pierwotnej długości. Można więc poznać czy gekon tracił już ogon. Tak metoda obrony przed drapieżnikiem może być stosowana wielokrotnie. W naturze dzieje się tak bardzo często i wręcz trudno spotkać dorosłego gekona z pierwotnym ogonem. Wynika to z tego, że gekony mają bardzo dużo naturalnych wrogów takich jak psy, koty, inne małe ssaki, ptaki, węże czy też inne jaszczurki. Bardzo często u gekonów spotykany jest też kanibalizm.   

Oprócz tego ogon u gekonów jest też magazynem tłuszczu – podobnie jak garb wielbłąda. Występuje to przede wszystkim u gekonów pustynnych, dal których zamagazynowane tłuszcz jest źródłem zapasów energetycznych w skrajnie suchych i niesprzyjających okresach roku lub tez podczas spoczynku zimowego gdy brak pokarmu zmusza je do długotrwałej głodówki. Ogon taki ma charakterystyczną budowę  - jest szeroki i gruby.

U gekonów latających ogon zapewnia tez większa powierzchnię nośną ciała oraz działa jak ster w samolocie – gwarantuje precyzję lądowania.

Obrona przed napastnikiem

Umiejętność czynnej obrony przed napastnikiem to jedna z wielu strategii obronnych która jest bardzo ciekawa u gekonów. Służą do tego silna głowa i duże szczeki, wraz z kilkudziesięcioma drobnymi i ostrymi ząbkami. Gekony potrafią nimi silnie i dotkliwie kąsać, raniąc napastnika. Wydają przy tym skrzecząco – szczekające dźwięki.

Duża głowa oraz przepastna gardziel, umożliwiają gekonom połykanie ofiar wielkości nawet własnej głowy.

Oczy

Gekony to zwierzęta nocne. Oczy ich są duże i wypukłe. Podobnie jak u kotów są bardzo dobrze przystosowane do widzenia w ciemności. Posiadają ciemną, pionowa źrenicę, która w zależności od natężenia światła rozszerza się bądź kurczy do takiego stopnia, że może mieć kształt kilku malutkich punkcików lub cienkiej kreseczki albo plamy wypełniającej prawie całą powierzchnie oka. Tęczówka gekonów ma na ogół jasny kolor z różnymi odcieniami żółci i złota oraz urozmaicona wzorkami. Oczy większości gekonów osłonięte są zrosnietymi, nieruchomymi i przezroczystymi powiekami, tworzącymi tzw. okular. Tak okular występuje u wszystkich węży.

Język

Język gekonów jest szeroki i płaski. Służy gekonom nie tylko do pobierania wody czy tez pokarmu ale także do mycia oczu. Takie mycie wygląda bardzo ciekawie. Gekon któremu chlapnie coś na oczy np. kropla wody czy resztki jedzenia, zlizuje je z powierzchni oka jakby się oblizywał.

Naturalne środowisko występowania gekonów

Gekony to zwierzęta wybitnie ciepłolubne. Ma to istotny wpływ na ich rozmieszczenie geograficzne i środowiska w jakim żyją. Ważne są także niezbyt duże wahania temperatury między nocą i dniem i to żeby noce były ciepłe. Gekony można spotkać w całej Afryce, na Madagaskarze, w Azji Mniejszej , południowej Europie oraz południowej Azji, Australii, Nowej Zelandii, południowych stanach USA, Ameryce Środkowej oraz w Ameryce Południowej z wyjątkiem miejsc położonych najbardziej na południe. Gekony bardzo łatwo się przemieszczają – a to na statkach, dryfujących kłodach czy innych naturalnych tratwach i z tego względu zasiedliły większość wysp tropikalnych. Siedem gatunków gekonów występuje w państwach Europy południowej  w Bułgarii, Portugalii i w państwach basenu Morza Śródziemnego.

Gekony zamieszkują bardzo różne środowiska od tropikalnych lasów deszczowych, poprzez sawanny, stepy aż po suche pustynie. Można je spotkać zarówno wysoko w konarach drzew, ukryte pod liśćmi lub między kawałkami kory jak również na skałach, wśród rumowisk kamiennych, gdzie znajdują dogodne kryjówki i zimowiska. Spotkać je można także na piaszczystych wydmach.

Gekony bardzo chętnie zamieszkują w pobliżu siedlisk ludzkich a nawet w mieszkaniach. Są wielkim sprzymierzeńcem człowieka w walce z owadami i gryzoniami. Można je zaobserwować nocą na ścianach odmów gdzie łapią ćmy i inne owady. Na takich ścianach spotyka się po kilka gekonów gdzie każdy zajmuje swój własny rewir łowiecki. W zależności od gatunku jest to powierzchnia od jednego do kilku metrów kwadratowych.

Gekony są bardzo przywiązane do swoich rewirów i mogą nie zmieniać ich nawet przez całe życie. Wydając szczekliwe dźwięki, gekon obwieszcza wszem i wobec, że określone terytorium należy właśnie do niego. Głos samca różni się od głosu samicy. W przypadku naruszenia terytorium przez jakiegoś intruza, właściciel przyjmuje postawę straszącą; unosi się wysoko na wszystkich łapach, podnosi ogon i szeroko otwiera paszczę, ukazując wielobarwne podniebienie. Jeżeli takie zachowanie i głośne szczekanie nie odstraszy przeciwnika, wtedy do chodzi do walki między gekonami. Taka walka na ogół nie jest krwawa, słabszy gekon szybko ucieka.